Bezinning
In het oudste deel van Elburg bevindt zich een fraai en historisch stukje groen: De Groene Kruidhof. Bijna verscholen in de noordwestelijke uithoek van de vesting. Een plek van rust, devotie en bezinning te midden van deze levendige en monumentale Hanzestad. Omgeven door gebouwen waarvan de stenen geschiedenis verhalen. In de nabije omgeving, aan diezelfde Ellestraat, werd in 1335 het Heilige Geestgasthuis, een logement annex hospitaal gebouwd. In dit gasthuis werden zieken verpleegd. Medicijnen op basis van kruiden uit de eigen tuin speelden daarbij een belangrijke rol. Ongetwijfeld waren daar ook lokale geestelijken bij betrokken. Jammer genoeg is er weinig bekend over de geschiedenis van deze tuin.
De Groene Kruidhof is eveneens een fraai voorbeeld van gemeenschapszin, van hoe inwoners van een stad of wijk samen aan hun eigen leefomgeving werken en deze vervolgens al weer decennia lang onderhouden. Al in 1982, een jaar na de opening van deze kruidentuin, krijgt de oudheidkundige vereniging een milieuprijs in de leefbaarheidswedstrijd ‘Een kern waar pit in zit’ uitgeschreven door de Koninklijke Nederlandse Heide Maatschappij (nu bekend als Arcadis). De geldprijs werd gebruikt om een zonnewijzer aan te schaffen; zo’n typisch element in tuinen van voorbije eeuwen.
Apothekerstuin
In 1981 werd op initiatief van de oudheidkundige vereniging Arent thoe Boecop een vrijwilligersgroep voor de aanleg en het onderhoud van een nieuwe kruidentuin in het leven geroepen. De vermaarde kruidentuin van het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem diende als voorbeeld. In de eerste decennia bestond de tuin uit een apothekerstuin zoals die na 1500 vaak werd aangelegd met de kenmerkende stenen omrandingen. Achter een buxushaag en een rozenboog ligt een kleine kloosterkruidentuin. Sinds vorig jaar wordt bij het onderhoud en inrichting verder teruggegrepen in de geschiedenis; tot aan de tijd van Karel de Grote. Het boekje Hortulus van Walafrid van Strabo, de abt van de kloostertuin bij Reichenau (Midden-Duitsland), is nu de leidraad. In die periode beschikten in feite alleen kloosters over tuinen. De eerste zaden en planten kwamen van het Nederlandse Openluchtmuseum in Arnhem, de plaatselijke Nederlandse Kruidencoöperatie en Staatsbosbeheer. Sinds 2015 beheert de vrijwilligersgroep ook een strook van zo’n twee bij vijftien meter direct buiten de historische stadsmuren, pal achter de plek waar de Groene Kruidhof ligt, langs de touwbaan. Thema van dit deel van de tuin zijn vooral planten met betrekking tot oude ambachten, zoals vlas en hennep. Te denken valt aan de naburige touwslagerij.
Arent thoe Boecop
Archeologisch onderzoek heeft uitgewezen dat het perceeltje waar nu een reconstructie van de tuin ligt, nooit bebouwd is geweest. Zoals elk klooster en gasthuis zou ook dit gasthuis een ommuurde hof hebben gehad met een nutstuin. Hier plukte en oogstte men kruiden en planten voor het gebruik in de keuken en de apotheek. In de Middeleeuwen liet de hygiëne veel te wensen over. Er was geen waterleiding noch riolering. Goten in straten en grachten, riviertjes en beekjes fungeerden veelal als open riool. Ratten en ander ongedierte liepen door de straten en stegen, en verspreidden allerlei ziektes die vaak razendsnel om zich heen grepen.
De Groene Kruidhof valt onder het beheer van de oudheidkundige vereniging Arent thoe Boecop. De vereniging is vernoemd naar de rentmeester van Willem van Gulick, de hertog van Gelre, die Thoe Boecop in 1392 vroeg Elburg op een plek iets meer landinwaarts aan te leggen. De stad was inmiddels meerdere keren geteisterd door grote watersnoden.
Diverse collecties
De huidige collectie omvat inmiddels meer dan 100 oorspronkelijke planten, heesters en boompjes; zeg maar de oervaders van een soort. Binnen de tuin ligt de nadruk op drie deelcollecties: geneeskrachtige, keuken- en verfplanten en legendeplanten. Legendeplanten zijn onderverdeeld in negen categorieen. Te denken valt onder meer aan mythologische en Mariaplanten, en heksen- en folkoreplanten. Zo zijn er in de tuin medicinale kruiden als duizendblad en ossentong, keukenkruiden als veldzuring, Oost-Indische kers, (te gebruiken in salades), hop (belangrijk ingrediënt voor bier) alsmede verf- en ambachtsplanten (wede, echte heemst en grote kaardenbol) te vinden.
Sinds 2013 is de tuin lid van de Vereniging Botanische Tuinen Nederland. En bovendien vormt de collectie een onderdeel van de stichting Nationale Planten Collectie. Samen vormen deze tuinen een soort genenbank van allerlei uiterst belangrijk plantmateriaal in ons land.
Activiteiten
De Groene Kruidhof is echter meer dan een groene oase en demonstratietuin in de oude stad. De hof is eveneens een ontmoetingsplek en locatie waar door de seizoenen heen verschillende activiteiten plaatsvinden. Zo is het een halteplaats tijdens de diverse stadswandelingen en speurtochten door de vesting, dient de tuin als openluchtexpositieruimte, is onderdeel van de kunstroute en doet mee aan de voor- en najaarsmarkt die in de vesting wordt gehouden. Daarnaast werkt de tuin samen met andere culturele en toeristische autoriteiten en met de lokale middenstand. Verder worden er in toenemende mate workshops gehouden waar men leert textiel met plantenextracten te verven, hoe men met medicinale kruiden huismiddeltjes als zalven en heilzame oliën kan maken, en welke planten en kruiden handig zijn voor gebruik in de keuken. Ook wordt er samengewerkt met de kloostertuin van het oude Agnietenklooster, elders in de vesting.
